Το καρναβάλι στην Παλική και στο Ληξούρι χρονολογείται από πολύ παλιά.
Έχει αρχαίες διονυσιακές καταβολές, και διαμορφωμένο από αποικισμούς και εποικισμούς διατηρήθηκε στα χωριά, ενώ στην πόλη από ανάγκη ο χαρακτήρας του μεταβλήθηκε.
Στα χρόνια της ενετοκρατίας στο νησί, το καρναβάλι στην παλιά του συνέχεια θα παραμείνει ζωντανό στα χωριά και στους κατοίκους τους, δηλαδή στον απλό λαό. Στις πόλεις που κυριαρχούσαν οι αστοί και οι άρχοντες το καρναβάλι θα μπολιαστεί με νέα στοιχεία δυτικής προέλευσης. Αυτά είναι οι Γκιόστρες, που ήταν πρώτα βυζαντινοί και έπειτα δυτικοί ιππικοί αγώνες. Οι αγώνες αυτοί παίζονταν στα «καρναβάλια των ευγενών» και στα χρόνια της Αγγλοκρατίας έγιναν θέαμα ολοχρονικά. Στα χρόνια της αγγλοκρατίας θα διαδοθούν οι Καντρίλιες και οι Λατσιέρες, χοροί αξιωματικών της Δύσης.
Το καρναβάλι στα χωριά θα διατηρήσει το λαϊκό του χαρακτήρα και θα προστεθούν σε αυτό, με πολύ καλή αφομοίωση, σκηνές από Κρητικά δράματα και άλλα έργα του Επτανησιακού πολιτισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι προτιμούσαν τη σκηνή από την κονταρομαχία από τον Ερωτόκριτο ή κάποια ρομαντική σκηνή από λαϊκό θεατρικό έργο.
Η μορφή του καρναβαλιού στα χωριά εστιαζόταν σε διασκεδάσεις που γίνονταν σε ξέφωτα και σε ομορφοπελέκητα αλώνια. Οι πρωτεργάτες του καρναβαλιού ήταν συνήθως οι χορευτές και σε αυτούς έπεφτε το βάρος να διαμορφώσουν την όλη καρναβαλική διασκέδαση. Φορούσαν φουστανέλα, είτε άσπρη είτε με πολλά χρωματιστά μαντήλια, γιλέκο πλουμιστό και στολισμένο με πολλά κοσμήματα και στα πόδια χρωματιστές κάλτσες με διάφορα κουδούνια. Οι γυναίκες ντυμένες με το γιλέκο, τη μακριά φούστα τους, αλλά και το κεφαλομάντηλο, συμμετείχαν στις χορευτικές εκφράσεις του καρναβαλικού χορού. Φαίνεται πως σε μεγάλο μέρος το καρναβάλι που διατηρήθηκε στα χωριά είχε επίδραση από την υπόλοιπη Ελλάδα, καθώς πολλοί κυνηγημένοι από τους Τούρκους κατέφυγαν στα Επτάνησα και κυρίως στην Κεφαλονιά, φέρνοντας μαζί τους τις παραδόσεις τους.
Στόλιζαν με δάφνες και μυρτιές το αλώνι του χωριού και διασκέδαζαν με ατελείωτους χορούς. Την πρώτη θέση την είχαν οι Κεφαλονίτικοι ρυθμοί, ακολουθούσαν τα συρτά και τα καλαματιανά και τα τελευταία χρόνια μπήκαν και οι ευρωπαϊκοί χοροί, βαλς, ταγκό και φοξ. Βέβαια, δεν έλλειπαν οι Καντρίλιες και οι Λατσιέρες, που οι χωριάτες τις χόρευαν στα σαλόνια των αρχόντων με δικό τους ταμπεραμέντο.
Στο Ληξούρι την πιο παλιά γραπτή μαρτυρία που έχει σωθεί και έως σήμερα ξέρουμε, τη συναντούμε σε κάποιο μονόφυλλο του 1888, όπου ο τότε Δήμαρχος Άγγελος Ιακωβάτος καλεί τους Ληξουριώτες να γλεντήσουν το καρναβάλι τους με κόσμιο τρόπο και όχι με διονυσιακές υπερβολές που φαίνεται ότι μέχρι τότε υπήρχαν.
Σώζονται πολλές μαρτυρίες, ότι τόσο ο αξιόλογος καλλιτέχνης και Αγιογράφος του Ληξουρίου ο Ρόκκος Ξυδάκτυλος, όσο και ο μεγάλος τροβαδούρος Τζώρτζης Δελλαπόρτας έκαναν μάσκαρες που έμειναν ονομαστές.
Σε μία από αυτές, οι Ληξουριώτες, σατίρισαν την ανακάλυψη της Αμερικής από το Χριστόφορο Κολόμβο. Σε αυτή την περίπτωση Κολομβία, δηλαδή Αμερική, ονομάστηκε το Ληξούρι. Η μεγάλη καρναβαλική ομάδα χωρίστηκε σε δυο μέρη για να σκηνοθετήσει όσο γινόταν καλά την παράσταση. Αυτοί βρίσκονταν στο Ληξούρι ντύθηκαν ιθαγενείς μαύροι και Ινδιάνοι, ενώ αυτοί που θα έρχονταν με πλοία από τη θάλασσα ήταν η παρέα του Κολόμβου. Η μασκαράτα αυτή άφησε εποχή και ήταν καθ' όλα πετυχημένη και από τότε ονομάστηκε το Ληξούρι Κολομβία και οι κάτοικοί του Κολόμβοι ή Κολομπαίοι.
Οι Ληξουριώτες συνέχισαν να οργανώνουν καρναβάλια και ιδιαίτερα καρναβαλικούς χορούς την περίοδο αυτή. Πάντα πρωτοστατούσε η Φιλαρμονική Σχολή Ληξουρίου και φυσικά δεν έλλειπαν οι Καντρίλιες και Λατσιέρες.
Το 1927 παρέα του Κωστή Δελλαπόρτα θα παρουσιάσει στο Αργοστόλι μια καταπληκτική μάσκαρα με θέμα το Βασιλέα του Σιάμ. Η οργάνωση και η άψογη εμφάνιση των Ληξουριωτών θα αποσπάσει το πρώτο βραβείο και θα αφήσει μια εικόνα που συζητήθηκε για πολλά χρόνια.
Το καρναβάλι στο Ληξούρι ανδρώθηκε μέσα στο πνεύμα της παρέας και της ταβέρνας. Από παλιά ο χώρος της ταβέρνας και διαφόρων μαγαζιών ήταν τόπος συνάντησης και μέσα σε αυτούς τους χώρους γεννιόνταν οι ιδέες και παίρνονταν οι αποφάσεις για να υλοποιηθούν. Έτσι γεννήθηκε και η αριέττα και η λαϊκή καντάδα μέσα σε αυτούς τους χώρους, δηλαδή μαζί με τα πειράγματα και τα άλλα σατιρικά δρώμενα, που για διασκέδαση και εσωτερική ανάγκη δημιουργούσαν οι Ληξουριώτες.
Ιδιαίτερα στα μεταπολεμικά χρόνια που η ανάγκη για επικοινωνία ήταν μεγάλη, οι παρέες συναντιόνταν πέρα από τις δουλειές τους στις ταβέρνες και μαζί με το τραγούδι και τις ιστορίες που έλεγαν, σκάρωναν πειράγματα που απετέλεσαν τη βάση για το μετέπειτα καλό καρναβάλι του Ληξουριού.
Στην όλη αυτή κοινωνική κατάσταση που μεταπολεμικά επικρατούσε και στις δύσκολες οικονομικές καταστάσεις, οι Ληξουριώτες που πάντα διατηρούσαν και το έντονο σατιρικό χαρακτήρα τους, παρουσίασαν μια σειρά από κωμικούς, οι οποίοι πρωταγωνίστησαν και δημιούργησαν τα επόμενα καρναβάλια.
Μέχρι το 1960 το μεταπολεμικό καρναβάλι είχε ένα χαρακτήρα παρεΐστικο, αλλά ήταν γεμάτο ζωντάνια και κέφι. Το 1960, είναι χρονιά που οι πρωταγωνιστές κωμικοί και άλλοι φίλοι της παρέας τους, όπως και νέοι δραστήριοι του Ληξουριού, θα κάμουν ένα καρναβάλι οργανωμένο, ένα καρναβάλι που θα χαράξει την αρχή μιας δεκαετίας, η οποία θα χαρακτηρίσει το Ληξούρι ως πατρίδα του Καρναβαλιού.
Ο βασιλιάς καρνάβαλος τη δεκαετία αυτή παίρνει θέμα και ως συνήθως γίνεται κάποιο σημαίνον πρόσωπο, που έρχεται απʼ έξω και κατακτά την πόλη. Το υποδέχονται από τη θάλασσα με τιμές και αξιώσεις και υπόσχεται στην πόλη να κάμει πολλά καλά. Οι πρωταγωνιστές κωμικοί θα χρησιμοποιήσουν τον καρνάβαλο για κέφι και διασκέδαση, αλλά και για να περάσουν κάποιο μήνυμα για μια καλύτερη ζωή.
Ωστόσο, με οργανωμένη παρουσίαση και χωρίς να τους λείψει ποτέ το αυθόρμητο και το πηγαίο, θα «παίζουν» σκηνές από γάμο ή κηδεία, πράγμα που γινόταν από παλιά για να σατιρίζονται τέτοιες στιγμές της ζωής. Βασικοί πρωταγωνιστές ήταν το λεγόμενο «Τρίο Στατάμ»: Ηλίας Δημοσθένους Μηνιάτης, Νικολός Ποταμιάνος, Λέανδρος Σοφιανός, Νικολάκης Παγώνης. Και φυσικά αρκετοί άλλοι που άφησαν εποχή.
Στα μετασεισμικά αυτά καρναβάλια με τους μεγάλους πρωταγωνιστές οργανώθηκαν και τα σχολεία και άλλες ομάδες, όπως η Βαλλιάνειος Επαγγελματική Σχολή, οι χορευτικοί σύλλογοι και πάντα πρώτη η Φιλαρμονική Σχολή της πόλης.
Βέβαια, το νέο Ληξούρι είχε αφήσει πίσω τα στενοκάντουνά του, καθώς η νέα τότε πόλη είχε άνετους δρόμους. Έτσι παρουσιάζονται αρκετές καρναβαλικές κατασκευές και άρματα. Τα άρματα αυτά, φτιαγμένα με μεράκι και λεπτοδουλειά, πιστοποιούσαν πως το καρναβάλι στο Ληξούρι είχε γίνει βίωμα, αναγκαία έκφραση και μέρος του πολιτισμού.
Οι Ληξουριώτες δεν κάνουν καρναβάλι από συνήθεια, αλλά το έχουν στο αίμα τους. Είναι μέρος της πολιτιστικής τους ύπαρξης και τους χαρακτηρίζει το πνεύμα και η διάθεσή τους να σκορπούν γέλιο και χαρά. Μέσα στη χειμερινή περίοδο υπάρχει αυτή η ανάγκη για να επικοινωνήσουν και να δείξουν αυθόρμητα πως δε ζουν χωρίς τη σάτιρα και το πείραγμα.
Βούλιαζε το Ληξούρι από κόσμο όταν είχε καρναβάλι, γιατί ήξεραν πως οι πρωταγωνιστές του θα τους δικαιώσουν.
Η καλή οργάνωση βασιζόταν στη δουλειά πολλών. Η Οικονομική Επιτροπή βοηθούσε για το καλύτερο και η κατασκευαστική από ράφτες, ξυλουργούς και τεχνίτες, προσέφεραν αφιλοκερδώς τις υπηρεσίες τους. Είχαν όλοι ένα σκοπό, να πετύχει το καρναβάλι και να το χαρούν.
Κι όταν δεν είχαν τα λεφτά ή ήταν δύσκολα τα οικονομικά, όπως το 1966, έβγαιναν με μία κασελέτα από εκκλησιά και μάζευαν χρήματα για τον «Άγιο Καρνάβαλο». Μόνο στο Ληξούρι συνέβη αυτό το γεγονός, της Αγιοποίησης του Καρναβάλου...
Το καρναβάλι στο Ληξούρι συνεχίζει να διατηρεί το δυναμικό του παρόν και να χαρακτηρίζεται ένα καρναβάλι Παγκεφαλληνιακό. Βασίζει τη δύναμή του και τη συνέχειά του στη σάτιρα και στο πείραγμα, αλλά και πάνω από όλα στην καθολική συμμετοχή. Επίσης μαζεύει και συμμετοχές από το υπόλοιπο νησί, αφού ξέρουν πως το Ληξούρι θα έχει ετοιμάσει πάντα κάτι καλό.
Από το 1995 μπήκε σε άλλους ρυθμούς, καθώς επενδύθηκε με λατινοαμερικάνικους ήχους. Παρ' όλα αυτά, η έντασή του κεφιού όλο και κορυφώνεται και το σατιρικό στοιχείο, αλλά και το πείραγμα δε λείπει ποτέ.
Το Καρναβάλι στο Ληξούρι είναι προσωπική υπόθεση όλων. Είναι συνέχεια της παράδοσης και του τοπικού πολιτισμού. Παρέχει τη διασκέδαση και το κέφι
